To historia walk społecznych jest zawsze kluczowa dla lewicy. Lewicowa opowieść rozgrywa się w ramach narodowych, ale przede wszystkim jest historią walki o równość i o podmiotowość każdego człowieka.

Zagłada Żydów, powojenne wysiedlenia Niemców, akcja „Wisła”. Zebranie ich razem ukazuje często przemilczany fakt – Polska jako państwo monoetniczne jest stosunkowo niedawnym i nietypowym tworem.

Prezentujemy zestawienie ciekawych i bliskich katolewicowej wrażliwości nowości książkowych ostatniego roku.

Z okazji stulecia odzyskania niepodległości publikujemy wielogłos o naszych lewicowych bohaterach, którzy działali na rzecz Polski nie tylko wolnej, lecz również sprawiedliwej.

Tak jak w 1968 roku, tak i teraz uniwersytet tworzą przede wszystkim studenci i studentki. Bez ich głosu na uczelniach nie będzie ani prawdziwej solidarności, ani prawdziwej autonomii.

Co zrobić, by tę sinusoidę państwowości, gorzkie numerowanie kolejnych Rzeczpospolitych definitywnie przerwać? Stąd nazwa i znak nieskończoności w prowadzonym przez nas programie: „Nieskończenie Niepodległa” – postulat, by państwo niepodległe było już na zawsze.

Nasze współczesne dziedzictwo nie obejmuje wielu artefaktów pochodzących od przedstawicieli klas niższych. Czy można to pozostawić bez krytycznego komentarza, szczególnie w obliczu obchodów stulecia odzyskania niepodległości?

Ekspozycje muzealne powinny interesować nas nie tylko jako źródła wiedzy o przeszłości, ale przede wszystkim jako elementy skomplikowanego systemu politycznych odniesień uwikłane w dyskursy władzy i narodowe interpretacje. Szczególnie ciekawy w tym kontekście wydaje się przykład Muzeum Śląskiego – instytucji na swoistym pograniczu historii regionalnej i narodowej.

To państwo było – może to właściwe słowo – oswojone. Było dyktaturą, oczywiście, tylko że dla bardzo wielu ludzi to nie była nowość. Przed wojną sanacja, o czym często zapominamy, to też była dyktatura, o czasach okupacji nie wspominając. Mało kto w PRL pamiętał demokrację.

„Godzina wychowawcza. Rozmowy o polskiej szkole” to książka szczególnie aktualna teraz, kiedy reforma minister Zalewskiej jak walec rozjeżdża polskie szkoły. Skłania do zastanowienia, jakich reform naprawdę potrzebujemy i o jakie szkolnictwo powinny walczyć środowiska lewicowe, by hasło: „Szkoła ma służyć dziecku” stało się bliższe realizacji.

„Krzyżyk niespodziany. Czas Goralenvolk” to historia trudnej pamięci, naznaczonej wstydem i krzywdą. Ale to wciąż nie jest historia pełna – brak odpowiedzi na podstawowe pytanie: skąd zdrada? Co sprawia, że ludzie dotychczas świetnie zintegrowani z lokalną społecznością w obliczu wojny decydują się na kolaborację z okupantem?

Jak mamy mówić o równym udziale kobiet w tworzeniu nauki, skoro nawet najwybitniejsza polska naukowczyni przedstawiana jest wyłącznie przez pryzmat swoich relacji intymnych z mężczyznami? Film poświęcony Skłodowskiej-Curie to zmarnowana szansa na opowiedzenie ważnej feministycznej historii.

Nowe podejście do eksponatów, ciekawa architektura, mądra i wielowątkowa narracja: wystawa MIIWŚ jest ogromnym osiągnięciem polskiego muzealnictwa. Jeśli nie zostanie otwarta dla publiczności, będzie to wielka strata dla polskiej i światowej kultury.

Opublikowane w ostatnich tygodniach „teczki Wałęsy” służą niektórym do podważania wiarygodności „Solidarności” i zapoczątkowanych przez ten ruch przemian. Potrzebujemy zmiany myślenia o historii opozycji demokratycznej. Powinna być to zmiana jakościowa, polegająca na włączaniu doświadczenia szerokiego grona ludzi, przede wszystkim kobiet.

W 1977 roku Bukareszt nawiedziło silne trzęsienie ziemi. Dla dyktatora, Nicolae Ceaușescu, stało się ono pretekstem do wyburzenia dużej części miasta i budowy jednego z największych i najdroższych budynków na świecie – Domu Ludu. Dziś góruje on nad stolicą i jest symbolem nacjonalistycznego reżimu, ale też trudnej pamięci o komunistycznej przeszłości Rumunii.

Szansą na prawdziwą zmianę dla polskiego szkolnictwa jest solidarność i współdziałanie. Konteksty historyczne mogą stanowić punkt odniesienia dla współczesnej edukacji obywatelskiej, jeżeli zostaną mądrze wykorzystane, a uczniowie będą aktywnymi uczestnikami procesu edukacyjnego.

Kiedyś obok zdjęcia Wałęsy w Stoczni zawisną zdjęcia kobiet, które sprawiły, że strajk osiągnął sukces.

Kim jest pierwsza dama? Odpowiedź na to pytanie wydaje się intuicyjna – żona prezydenta. Jednak gdyby drążyć temat dalej i pytać o umocowanie prawne instytucji pierwszej damy czy dokładną definicję jej obowiązków, sprawa przestaje być tak oczywista. Zachowanie, wygląd i działalność pierwszych dam podlegają nieustannej kontroli ze strony opinii publicznej. Można w tym zjawisku dostrzec relikty patriarchatu.

Akcja „Sufrażystki” rozgrywa się około roku 1913. Uzyskanie przez kobiety praw wyborczych nie nadeszło jednak wtedy – był to długi proces, który w niektórych krajach trwa do dziś (na przykład w Arabii Saudyjskiej). Prawa wyborcze to jedynie wierzchołek góry lodowej, której rozbijanie wciąż trwa. I, choć obecnie traktujemy możliwość głosowania jako coś oczywistego, warto poświęcić chwilę na refleksję...

Kiedy zwiedzałam Muzeum we wrześniu, w Europie trwało właśnie apogeum kryzysu związanego z napływem uchodźców. Trudno było wtedy słuchać wypowiedzi polskich polityków i publicystów, którzy wypowiadali się przeciwko pomocy dla uchodźców, często w sposób rasistowski i ksenofobiczny. Łatwo zapominamy, że Polacy też kiedyś byli uchodźcami i poszukiwali lepszego życia w krajach Europy Zachodniej czy Ameryce, a pomoc...

Wydaje mi się, że jeżeli ktoś już w ogóle poświęca swój czas, żeby odpowiedzieć na te pytania, nie robi tego totalnie bezrefleksyjnie. Musi się zastanowić nad swoją odpowiedzią. Nie zmusimy nikogo ani nie przekonamy, żeby robił Latarnika rzetelnie, ale samo to, że wchodzi na test, że staje przed zadaniem określenia swoich preferencji w tych dwudziestu stwierdzeniach, a potem widzi swoje odpowiedzi jest już...

„Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie” [Ga 3, 28] – to chyba jedne z najczęściej powtarzanych i analizowanych fragmentów listów Pawła. Wśród badaczy panuje zgoda, że jest to fragment formuły chrzcielnej, podobny do fragmentów 1 Kor 12, 13 i Kol 3 10-11, ale wzbogacony o wzmiankę...

Choć weryfikacja źródeł wykazała brak autentyczności części z listów św. Pawła, zawarte w nich poglądy na temat roli kobiet stanowią cały czas ważny punkt odniesienia dla współczesnych dyskusji. Tym bardziej istotne wydaje się przywrócenie historii kobietom, które otaczały Pawła w jego codziennym życiu i bez których jego misja nie byłaby możliwa.

Książka nie powinna być traktowana jako towar rynkowy. Dla książki nie ma substytutu! Masło można zastąpić margaryną, jabłka pomarańczami, a książki nie zastąpimy filmem. Nawet jeżeli to jest książka elektroniczna, to dalej pozostaje książką, więc nie można jej traktować tak samo.

Wojna to wydarzenie graniczne. Przewraca porządek ludzkiego świata, zmienia życia jednostek i dzieje narodów. Kiedy oglądamy telewizyjne relacje z miejsc konfliktów albo czytamy książki im poświęcone, można odnieść wrażenie, że wojna rozgrywa się pomiędzy atakującymi wojskami i politycznymi decyzjami dowódców. Tylko czasami gdzieś w tle migają zniszczone domy i ulice, a także tłumy uchodźców. Pytanie o ludzki wymiar wojny...

Historia, pojmowana jako naukowy dyskurs wobec wydarzeń z przeszłości, przez wiele lat dyskryminowała kobiety, przede wszystkim ze względu na dominację historii politycznej, wydarzeniowej, skupionej na wielkich postaciach i przełomowych datach.

Nieco niezauważone pozostało otwarcie 18 października Galerii Faras w Muzeum Narodowym – a szkoda, bo kuratorom galerii udało się to, co często wysuwane jest jako największy zarzut wobec twórców ekspozycji MHŻP, czyli połączenie interaktywności z przekazaniem rzetelnej wiedzy historycznej.

Najnowsze filmy historyczne stwarzają wrażenie, że wojna to wielka gra komputerowa, w której do Niemców strzela się jak do kaczek, a krew leje się strumieniami. Tymczasem z prawdziwej wojny wylogować się nie można.