Od kilku lat coraz śmielej mówi się i pisze o tym, że konstrukcja polskiego samorządu terytorialnego, budowana w okresie transformacji, napotyka na poważne problemy. Rozwiązania wymaga m.in. kwestia podziału terytorialnego, finansowania wspólnot czy kształtu ich struktur. Zmieniły się warunki działania samorządu: dziś jest dostawcą drogich i skomplikowanych usług publicznych, np. edukacji czy opieki nad osobami starszymi. Natomiast system prawny, w którym funkcjonuje, zatrzymał się na tradycyjnych zadaniach, typu drogi i kanalizacja. Samorządowcy oskarżają władze centralne o brak środków na realizowanie usług, a mieszkańcy nie wiedzą, co i w jakim zakresie jest finansowane z ich kieszeni. Doszło do rozerwania jedności w relacjach obywatel – samorząd – państwo, co jest szkodliwe dla funkcjonowania całego kraju.
 
W odpowiedzi na te wyzwania, think tank Forum Od-nowa wraz z osobami współpracującymi przygotował raport, przedstawiający wizję samodzielnych, elastycznych, transparentnych, odpowiedzialnych i efektywnych samorządów. Uważamy, że najwyższy czas przestać mówić, że jest źle, a zacząć zajmować się naprawą systemu. Dlatego w dokumencie zawarliśmy 25 konkretnych rozwiązań, uszeregowanych od najtrudniejszego do najłatwiejszego we wdrożeniu. Część z nich stanowi propozycje systemowe, a część ma charakter szczegółowych korekt. Wszystkie są integralnym elementem opisanych przez nas kierunków zmian i odpowiedzią na słabości samorządu.
 
Raport zostanie zaprezentowany podczas konferencji „Samorząd 3.0”, w której udział wezmą Minister Administracji i Cyfryzacji, Michał Boni, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa, Urszula Pasławska oraz przedstawiciele samorządów (Skarbnik Poznania i burmistrz Zielonki), środowiska nauki (dr Marcin Będzieszak, dr Stanisław Faliński, dr Stanisław Mazur), administracji (Jan Pastwa), parlamentarzystów (dr Marcin Święcicki), działaczy społecznych (Henryk Wujec), ludzie biznesu i dziennikarze. Każdy punkt widzenia jest dla nas cenny, ponieważ to samorządy są najbardziej związane z codziennym funkcjonowaniem obywateli. A przecież w ostatecznym rozrachunku wspólnoty istnieją dla i dzięki mieszkańcom.
 
Konferencja została podzielona na dwa panele dyskusyjne. Pierwszy dotyczy pojęcia członka wspólnoty, struktur wewnętrznych samorządów i ich pracowników. Nosi tytuł „Realne prawo do zarządzania w samorządzie z korzyścią dla obywateli”. Chcemy poruszyć temat zwiększenia odpowiedzialności radnych za zarządzanie, swobody organizatorskiej wspólnot, samorządu jako jednego pracodawcy i stałego porównywania samorządów (benchmarking) z mniejszą rolą formalnego nadzoru. Jako remedium na brak aktywności obywatelskiej widzimy jawność i przejrzystość prezentowania informacji o samorządzie.
 
Druga sesja poświęcona będzie tematowi finansowania zadań samorządowych i przyszłości podziału terytorialnego. W czasach narastającego kryzysu demograficznego i starzejącego się społeczeństwa konieczne jest wypracowanie metod przeciwdziałania tym negatywnym zjawiskom, m.in. poprzez respektowanie zasady solidarności międzygeneracyjnej. Dyskutanci będą zajmować się też zagadnieniem wydzielenia z podatku dochodowego lokalnego PIT, który każdy mieszkaniec wpłacałby na swoją gminę, widząc, ile pieniędzy przeznacza na jej funkcjonowanie. Poruszymy kwestię opłat od członków wspólnoty, nieprzekraczających kosztów usługi, motywujących do efektywności transferów oraz łączenia gmin jako reakcji na problemy demograficzne.
 
Organizatorem konferencji „Samorząd 3.0” jest think tank Forum Od-nowa, zaś współorganizatorem Szkoła Liderów. Szczegółowy program dostępny jest na stronie Forum Od-nowa i na fanpage’u na facebooku. Wstęp wolny po uprzedniej rejestracji tu lub tu, liczba miejsc ograniczona.
 
Konferencja „Samorząd 3.0”. 20 listopada 2013. Krajowa Szkoła Administracji Publicznej. Wawelska 56, Warszawa.