Metodologia badania wypowiedzi polskich biskupów rzymskokatolickich o migracjach i uchodźcach, ekologii i klimacie oraz osobach LGBT+ w 2023 roku
1.
W pierwszej połowie października powołany przez Magazyn Kontakt zespół ekspercki opracował założenia i wytyczne, które następnie posłużyły do zbierania i analizy danych. Celem tak zaprojektowanych badań było określenie, jakie wątki w pierwszych dziesięciu miesiącach 2023 roku poruszali polscy biskupi rzymskokatoliccy, wypowiadając się o uchodźcach i migracjach, ekologii i klimacie oraz osobach LGBT+; z jaką częstością i w jaki sposób podejmowali te zagadnienia; a także w jakim stopniu dobór tematów i przedstawiane stanowiska były zgodne z watykańskimi dokumentami określającymi nauczanie Kościoła rzymskokatolickiego. Zespół sporządził listę hierarchów, których wypowiedzi zostały potem poddane analizie. Tworzą ją wszyscy metropolici, a także 16 innych biskupów istotnych ze względu na pełnione funkcje bądź miejsce posługi. W sumie przeanalizowane zostały wypowiedzi 30 hierarchów, których lista znajduje się poniżej.
2.
W skład zespołu eksperckiego weszły osoby zajmujące się analizą dyskursu, jakościową analizą treści, socjologią religii, teologią rzymskokatolicką oraz społeczną stroną działalności Kościoła w Polsce:
Ignacy Dudkiewicz
Filozof, bioetyk, publicysta zajmujący się między innymi tematyką Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce i na świecie. Autor wywiadu rzeki z ks. prof. Andrzejem Szostkiem, w marcu 2024 roku ukaże się jego książka o władzy w Kościele rzymskokatolickim w Polsce. Pracuje także nad doktoratem o jakości polskiej debaty bioetycznej na przykładzie dyskusji o tak zwanej klauzuli sumienia, w którym metodami analizy dyskursu bada między innymi wypowiedzi duchownych. Publikował w wielu polskich i zagranicznych mediach, nominowany i nagradzany w kilku konkursach dziennikarskich. Redaktor naczelny Magazynu Kontakt.
Marta Kołodziejska
Adiunktka w Katedrze Socjologii Cyfrowej na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 2016 roku obroniła doktorat o procesie tworzenia wspólnot na katolickich forach internetowych, w ramach którego analizowała dyskurs na stronach katolik.pl, wiara.pl i adonai.pl. W kolejnych projektach badawczych, w tym w projektach Beethoven 2 „Mniejszości i media” oraz trwającym T-AP Recov-19, analizowała dyskursy medialne kilku Kościołów. Badaczka jakościowa, na Wydziale Socjologii UW prowadzi zajęcia poświęcone metodom badań treści medialnych z wykorzystaniem programów MAXQDA i Atlas.
Stanisław Krawczyk (przewodniczący zespołu)
Adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego, wcześniej członek zespołu Scholarly Communication Research Group na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 2019 roku obronił doktorat o literaturze fantastycznej w Polsce, w którym analizował dyskurs prasowy. Analizą dyskursu zajmuje się też w późniejszych badaniach; jednym z ich efektów jest współautorski artykuł „Identifying top researchers in highly metricized academia” w czasopiśmie „Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education”. Autor tekstów publicystycznych poświęconych między innymi Kościołowi rzymskokatolickiemu, były redaktor Magazynu Kontakt, a obecnie jego stały współpracownik.
Piotr Popiołek
Doktor teologii, pracę doktorską z zakresu teologii dogmatycznej (zatytułowaną „Ruch Radykalnej Ortodoksji: teologia, ponowoczesność i sekularność w myśli Johna Milbanka”) obronił na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie. Stały współpracownik czasopisma „Pressje” i Magazynu Kontakt.
3.
Od końca października do końca listopada zgromadziliśmy i przeczytaliśmy 808 tekstów – 794 indywidualnych wypowiedzi wybranych wcześniej biskupów oraz 14 zbiorowych dokumentów Konferencji Episkopatu Polski. W ramach tego zbioru w 93 tekstach odnaleźliśmy fragmenty wypowiedzi dotyczące uchodźców i migracji, w 20 – ekologii i klimatu, a w 35 – osób LGBT+. Fragmenty te zostały następnie zakodowane zgodnie z zasadami jakościowej analizy treści. Tabela ze spisem wszystkich uwzględnionych tekstów znajduje się tutaj.
4.
Oto lista biskupów, których wypowiedzi znajdują się w naszej bazie:
Metropolici
- Stanisław Budzik – arcybiskup metropolita lubelski
- Wacław Depo – arcybiskup metropolita częstochowski
- Andrzej Dzięga – arcybiskup metropolita szczecińsko-kamieński
- Stanisław Gądecki – arcybiskup metropolita poznański, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski (KEP)
- Tadeusz Wojda – arcybiskup metropolita gdański
- Józef Górzyński – arcybiskup metropolita warmiński
- Marek Jędraszewski – arcybiskup metropolita krakowski, wiceprzewodniczący KEP
- Józef Kupny – arcybiskup metropolita wrocławski
- Kazimierz Nycz – arcybiskup metropolita warszawski (kardynał)
- Wojciech Polak – arcybiskup metropolita gnieźnieński, prymas Polski
- Grzegorz Ryś – arcybiskup metropolita łódzki (kardynał od września 2023 roku)
- Adrian Galbas – arcybiskup metropolita katowicki (od maja 2023 roku, wcześniej arcybiskup koadiutor tej samej archidiecezji)
- Adam Szal – arcybiskup metropolita przemyski
- Józef Guzdek – arcybiskup metropolita białostocki
Pozostali biskupi
Wybrani zostali ze względu na pełnione funkcje, obszar diecezji lub wcześniejsze wypowiedzi. Dla każdego z trzech poniższych tematów określiliśmy listę biskupów, zanim teksty zostały zebrane i przeanalizowane.
Uchodźcy i migracje
- Krzysztof Zadarko – przewodniczący Rady ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek KEP, delegat KEP ds. Imigracji
- Wiesław Szlachetka – przewodniczący Komisji Charytatywnej KEP, delegat KEP ds. Duszpasterstwa Kobiet, przewodniczący Komisji Nadzorczej Caritas Polska
- Wiesław Lechowicz – ordynariusz polowy Wojska Polskiego, duszpasterz służb mundurowych (w tym Straży Granicznej), członek Rady ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek KEP
- Piotr Sawczuk – biskup diecezjalny drohiczyński
- Kazimierz Gurda – biskup diecezjalny siedlecki
Ekologia i klimat
- Józef Wróbel – przewodniczący Zespołu Ekspertów KEP ds. Bioetycznych
- Tadeusz Lityński – delegat KEP ds. Duszpasterstwa Pracowników Leśnictwa, Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska, przewodniczący Zespołu „Laudato Si’” przy Radzie ds. Społecznych KEP
- Leszek Leszkiewicz – delegat KEP ds. Duszpasterstwa Rolników
- Sławomir Oder – biskup diecezjalny gliwicki
- Grzegorz Kaszak – biskup diecezjalny sosnowiecki (29 września 2023 r. złożył rezygnację z urzędu)
- Damian Muskus – biskup pomocniczy krakowski
LGBT+
- Wojciech Osial – przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego KEP
- Grzegorz Suchodolski – przewodniczący Rady ds. Duszpasterstwa Młodzieży KEP
- Wiesław Śmigiel – przewodniczący Rady ds. Rodziny KEP
- Marian Florczyk – przewodniczący Rady ds. Społecznych KEP
- Andrzej Czaja – przewodniczący Komisji Nauki Wiary i Komisji Duszpasterstwa KEP
5.
Jeśli chodzi o zasady doboru tekstów, interesował nas okres od 1 stycznia do 31 października 2023 roku. Do bazy danych włączyliśmy wszystkie dostępne spisane wypowiedzi biskupów odnalezione na stronach ich diecezji (w niektórych wypadkach zamiast pełnych tekstów dostępne były jedynie relacje z ustnych wypowiedzi). Pominęliśmy nagrania dźwiękowe i audiowizualne, przyjmując, że najważniejsze ich treści zostały już uwzględnione w pisemnych omówieniach i że nie ma potrzeby samodzielnego ich prześledzenia, które znacząco wydłużyłoby czas prowadzenia badań. Ponadto pod uwagę wzięliśmy siedem wywiadów wyłonionych przez zespół ekspercki, a także – w pojedynczych przypadkach – istotne tematycznie materiały odnajdowane dopiero w trakcie zbierania danych. Oprócz tego uwzględniliśmy dokumenty zbiorowe dostępne w odpowiedniej części witryny Konferencji Episkopatu Polski. Ostatecznie baza danych objęła następujące materiały:
– homilie
– wywiady
– listy pasterskie
– komunikaty poszczególnych hierarchów
– orędzia, stanowiska
– artykuły pisane przez biskupów
– relacje z wydarzeń z udziałem biskupów publikowane na stronach diecezji
– rekolekcje, rozważania, życzenia
– akt zawierzenia
– inne wypowiedzi dla mediów
– fragment książki
– listy, stanowiska, komunikaty ciał KEP
6.
Na podstawie zebranych i przeanalizowanych materiałów, a także opracowanego przez zespół ekspercki zestawienia dokumentów watykańskich określających nauczanie Kościoła rzymskokatolickiego w odpowiednich dziedzinach, powstały trzy obszerne artykuły dziennikarskie. Dwoje redaktorów Magazynu Kontakt, Maria Rościszewska i Ernest Małkiewicz, napisało teksty poświęcone odpowiednio uchodźcom i migracjom oraz ekologii i klimatowi, a socjolog Stanisław Krawczyk – kwestii LGBT+.
***
Jeśli chcesz wesprzeć nasze działania na rzecz lepszego społeczeństwa, Kościoła i świata – wejdź na stronę „Wesprzyj nas” i dowiedz się więcej!
***
Badanie oraz teksty powstały i zostały sfinansowane w ramach programu EPIC – „Wsparcie mediów niezależnych/Expanding Production of Independent Content”.