IBBY – tajemniczy skrót
Jella Lepman zmarła w 1970 roku, ale oba dzieła jej życia - Międzynarodowa Biblioteka Dziecięca i IBBY działają nadal. Głównymi celami, jakie stawia przed sobą stowarzyszenie, są promocja książki dziecięcej jako medium służącego międzynarodowemu zrozumieniu oraz działania na rzecz powszechnego dostępu dzieci do książek na najwyższym poziomie literackim i artystycznym.
70 lat temu skończyła się wojna w Europie. Jella Lepman, niemiecka dziennikarka i pisarka pochodzenia żydowskiego, mogła (po 10 latach spędzonych na emigracji) wreszcie powrócić do ojczyzny. Urodzona w 1891 roku, była jedną z pierwszych kobiet pracujących na stanowisku redaktora w gazecie. Niedługo po dojściu Hitlera do władzy wyjechała z rodziną z Niemiec. Wojnę spędziła w Wielkiej Brytanii, pracując w BBC i ABSIE (American Broadcasting Station in Europe). Wracała jako konsultantka amerykańskiego programu kulturalno-oświatowego dla kobiet i dzieci. Troszczyła się szczególnie o te ostatnie – pokolenie rosnące w czasie wojny i nazizmu oraz to, które urodzi się już po jej zakończeniu. Uważała, że tylko dzięki książkom dzieci będą w stanie nauczyć się otwartości, tolerancji i pacyfizmu.
W 1946 roku zorganizowała pierwszą międzynarodową wystawę książek w Monachium – aby dzieciom i rodzicom pokazać, co czyta się w innych krajach. Ta wystawa cieszyła się ogromnym zainteresowaniem nie tylko w Niemczech. Wkrótce potem, w 1949 roku, powołano w Monachium Międzynarodową Bibliotekę Dziecięcą (Die Internationale Jugendbibliothek), która do dziś jest największym na świecie ośrodkiem badań i upowszechniania literatury dla dzieci i młodzieży, a Jella Lepman została jej pierwszym dyrektorem. Obecną siedzibą biblioteki jest piękny zamek Blutenburg na przedmieściach Monachium. W 1952 Jella Lepman zwołała do Monachium pisarzy, dziennikarzy, nauczycieli i filozofów z różnych krajów na międzynarodową konferencję pod hasłem „International Understanding through Children’s Books”. Powołano wtedy komitet założycielski międzynarodowej organizacji pod nazwą International Board on Books for Young People. Ostatecznie IBBY została zarejestrowana rok później jako organizacja non profit z siedzibą w Zurychu, a wśród członków-założycieli byli m.in. znani pisarze Astrid Lindgren i Erich Kastner. Obecnie organizacja ma 70 sekcji krajowych na całym świecie – w tym polską, działającą od 1973 roku i kryjącą się pod tajemniczo brzmiącym skrótem PS IBBY (a jej pełna nazwa to obecnie Polska Sekcja IBBY – Stowarzyszenie Przyjaciół Książki dla Młodych).
Jella Lepman zmarła w 1970 roku, ale oba dzieła jej życia – Międzynarodowa Biblioteka Dziecięca i IBBY – działają nadal. Głównymi celami, jakie stawia przed sobą stowarzyszenie, są promocja książki dziecięcej jako medium służącego międzynarodowemu zrozumieniu oraz działania na rzecz powszechnego dostępu dzieci do książek na najwyższym poziomie literackim i artystycznym. Od 1956 roku co dwa lata przyznawana jest nagroda Hansa Christiana Andersena. Z radością odkryłam, że jej pierwszą laureatką była Eleanor Farjeon, autorka „Małego pokoju z książkami”, ukochanej książki mojego dzieciństwa. W późniejszych latach otrzymali ją także inni popularni w Polsce twórcy – Astrid Lindgren, Tove Jansson, Gianni Rodari czy Annie M.G. Schmidt. Od 1966 roku przyznawana jest także w kategorii ilustracji i tu możemy poszczycić się jedynym polskim laureatem. W 1982 roku został nim Zbigniew Rychlicki, znany przede wszystkim jako twórca ilustracji do książek o Misiu Uszatku. Do czasu ustanowienia w 2002 roku przez rząd szwedzki Astrid Lindgren Memorial Award (ALMA) była to jedyna międzynarodowa nagroda w dziedzinie literatury dziecięcej. Oprócz nagrody IBBY prowadzi też publikowaną co dwa lata Listę Honorową, na którą wpisywane są najlepsze książki z całego świata. 2 kwietnia, w dniu urodzin Hansa Christiana Andersena, obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Książki Dziecięcej. Niestety od 10 lat pozostaje w cieniu innej przypadającej tego dnia rocznicy – śmierci św. Jana Pawła II.
Anna Maria Czernow, nowowybrana prezeska PS IBBY, twierdzi: „Polska Sekcja IBBY jest częścią międzynarodowej organizacji z wielkimi tradycjami, która działa według określonych przesłanek ideowych. Przyświecają one także narodowym sekcjom, a więc i nam. Wynika z nich, że PS IBBY powinna zajmować się książką dziecięcą wszechstronnie (wspierając jej promocję, działania naukowe jej dotyczące, rynek wydawniczy, biblioteki oraz niedorosłych czytelników). Od lat staramy się spełniać te postulaty poprzez konkursy na najlepszą książkę dziecięcą (w tym nasz „okręt flagowy” – konkurs „Książka Roku”), patronowanie inicjatywom podmiotów w różny sposób upowszechniających czytanie wśród dzieci, a także tych, które promują znakomitą polską literaturę dla młodych, wreszcie działalność indywidualną naszych członków, wśród których są badacze, bibliotekarze, twórcy, nauczyciele, wydawcy i w ogóle ludzie związani z książką dla dzieci i młodzieży. Nie należy zapominać o istotnej części działalności PS IBBY, jaką jest promowanie rodzimej książki dziecięcej za granicą. Mamy możliwość zgłaszania kandydatów do międzynarodowych konkursów, nie tylko tych organizowanych przez IBBY (jak Medal imienia Hansa Christiana Andersena). Dla wielu ważnych instytucji związanych z literaturą dziecięcą stanowimy cenne źródło informacji na temat polskiego rynku wydawniczego i książek, które w danym roku okazały się godne uwagi. Wszystkie te elementy naszej działalności zamierzamy kontynuować i w miarę możliwości rozwijać”.
IBBY to jednak nie tylko piękna tradycja i realizowane dotychczas projekty – to także wiele planów na przyszłość, które Anna Maria Czernow definiuje w następujący sposób: „Wyzwania, które stawia przed nami najbliższa przyszłość są moim zdaniem dwa. Po pierwsze, pozyskiwanie i aktywizacja nowych członków. Marzy mi się, żeby zaczęły powstawać regionalne koła PS IBBY, która na razie jest związana głównie z Warszawą. Chciałabym, żeby nasi członkowie mieli poczucie realnego wpływu na działalność naszej organizacji. Drugim zadaniem jest jednoczenie środowiska związanego z książką dla młodych. PS IBBY powinna spróbować stać się moderatorem spotkań i dyskusji, w wyniku których powstanie spójny obraz oczekiwań i strategii całego środowiska wobec sprawy dla nas najważniejszej: jak podwyższyć status literatury i książki dla młodych odbiorców w naszym kraju? Jest to sprawa bardzo ważna, w związku z którą na razie jako środowisko nie mówimy jednym głosem. Oczywiście, jak każda organizacja non profit, zmagamy się z problemami finansowymi, nie możemy zatem podejmować się przedsięwzięć wymagających dużych nakładów pieniężnych. Co możemy i na pewno będziemy próbować – to działać na wzór ruchów miejskich, czyli angażować nasz entuzjazm, pomysłowość i pracę”.
Polska Sekcja IBBY jest organizacją, do której może wstąpić każdy, dla kogo ważne są problemy książek dla dzieci i młodzieży w Polsce, niezależnie od płci, wieku i zawodu. Zapraszamy!